Czym są Zintegrowane Inwestycje Terytorialne?
Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT) są instrumentem wspierającym rozwój terytorialny, wprowadzonym w okresie programowania funduszy europejskich w perspektywie budżetowej UE na lata 2014-2020. Instrument ten służy realizacji polityki rozwoju MOF nakierowanej na rozwiązywanie problemów gospodarczych, środowiskowych, klimatycznych, demograficznych i społecznych, których doświadczają miasta i miejskie obszary funkcjonalne. Zastosowanie ZIT w perspektywie 2021-2027 polegać będzie przede wszystkim na realizacji projektów zintegrowanych na obszarze MOF. Zastosowanie podejścia zintegrowanego w wyborze i realizacji projektów współfinansowanych z funduszy UE służyć ma skuteczniejszemu rozwiązywaniu wspólnych problemów rozwojowych i jednocześnie pozwalać na skoordynowane zaspakajanie potrzeb obszaru objętego instrumentem ZIT. Instrument ZIT ma tym samym przyczynić się do wzmocnienia efektywności wdrażania polityki spójności. Wartością dodaną z realizacji instrumentu ZIT jest zwiększanie kapitału współpracy podmiotów zaangażowanych w działania projektowe na obszarze ZIT. Współpraca JST tworzących miejski obszar funkcjonalny stanowi bowiem warunek podstawowy dla implementacji instrumentu ZIT. Współdziałanie JST w procesie wdrażania instrumentu ZIT powinno mieć charakter partnerski oraz zapewniać udział w przygotowaniu, realizacji i ewaluacji Strategii ZIT przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego oraz reprezentantów sektora organizacji pozarządowych i gospodarki.
Czym są Zintegrowane Inwestycje Terytorialne Aglomeracji Jeleniogórskiej?
Mając na uwadze pozytywne doświadczenia i korzyści płynące dla mieszkańców subregionu jeleniogórskiego z realizacji instrumentu ZIT AJ w latach 2014-2020 oraz z myślą o dalszym rozwoju społeczno-gospodarczym subregionu, przedstawiciele JST z subregionu jeleniogórskiego wyrazili wolę kontynuowania partnerstwa w ramach instrumentu ZIT AJ w perspektywie finansowej UE na lata 2021-2027 podpisawszy w dniu 6 marca 2020 r. Deklarację o współpracy w ramach ZIT Aglomeracji Jeleniogórskiej w perspektywie finansowej UE na lata 2021-2027. Następnie w pierwszym kwartale 2021 r. właściwe rady miast i gmin – sygnatariuszy Deklaracji – podjęły uchwały w sprawie wyrażenia zgody na zawarcie porozumienia międzygminnego tworzącego ZIT AJ na perspektywę 2021-2027 oraz na przystąpienie do prac nad dokumentem strategicznym ZIT AJ na lata 2021-2029. Na przestrzeni lat 2021-2022 określone zostały na poziomie krajowym i regionalnym ramy prawne, instytucjonalne oraz organizacyjne dla realizacji instrumentów terytorialnych w Polsce i na Dolnym Śląsku, których postanowienia zostały uwzględnione w projekcie porozumienia międzygminnego dotyczącego kontynuacji instrumentu ZIT AJ. W perspektywie finansowej UE na lata 2021-2027, zgodnie z art. 34 ust. 5 ustawy wdrożeniowej, ZIT AJ działa na podstawie Porozumienia z dnia 8 grudnia 2022 r. w sprawie powierzenia Miastu Jelenia Góra zarządzania Zintegrowanymi Inwestycjami Terytorialnymi Aglomeracji Jeleniogórskiej oraz zasad współpracy Stron Porozumienia przy programowaniu, wdrażaniu, finansowaniu, ewaluacji, uzgadnianiu wspólnych inwestycji, bieżącej obsłudze i rozliczeniach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Aglomeracji Jeleniogórskiej.
Szczegółowy zakres zadań i obowiązków ZIT AJ określa Porozumienie terytorialne w sprawie określenia zasad realizacji projektów strategicznych w ramach instrumentu terytorialnego Zintegrowane Inwestycje Terytorialne Jeleniogórskiego Obszaru Funkcjonalnego z dnia 14 grudnia 2023 r. zawarte pomiędzy Zarządem Województwa Dolnośląskiego a Miastem Jelenia Góra – liderem Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Jeleniogórskiego Obszaru Funkcjonalnego.
Informacje dotyczące podmiotów zaangażowanych we wdrażanie ZIT AJ oraz ich zadań.
Funkcję Lidera ZIT AJ pełni Miasto Jelenia Góra reprezentowane przez Prezydenta Miasta Jeleniej Góry. Do najważniejszych zadań Miasta Jelenia Góra należy reprezentowanie wszystkich stron Porozumienia w procesie negocjacji, ustanawiania i realizacji instrumentu ZIT AJ wobec ministerstwa właściwego do spraw rozwoju regionalnego, IZ FEDS oraz innych podmiotów zaangażowanych w przygotowanie i wdrażanie ZIT AJ.
Komitet Sterujący ZIT AJ składa się z 26 przedstawicieli gmin, po jednym z każdej gminy będącej członkiem ZIT AJ. Pracami KS ZIT AJ kieruje Prezydent Miasta Jeleniej Góry lub upoważniony przez niego Zastępca Prezydenta. Szczegółowe zasady funkcjonowania Komitetu Sterującego określa jego regulamin. Do zadań Komitetu Sterującego należy w szczególności:
- zatwierdzanie Strategii ZIT AJ i jej aktualizacji;
- przekładanie Strategii ZIT AJ do zaopiniowania przez IZ FEDS lub ministrowi właściwemu do spraw rozwoju regionalnego;
- opracowanie listy projektów planowanych do realizacji, uzgadnianie jej z IZ FEDS;
- udział w programowaniu FEDS w zakresie ZIT AJ;
- udział przedstawiciela KS ZIT AJ w pracach/posiedzeniach KM FEDS;
- podejmowanie innych działań na rzecz realizacji celów Strategii ZIT AJ.
Rada ZIT AJ pełni funkcję opiniującą oraz doradczą. W skład Rady zgodnie z zapisami Porozumienia ZIT AJ wchodzić mogą:
- Starosta Powiatu Lwóweckiego lub osoba przez niego upoważniona;
- Starosta Powiatu Złotoryjskiego lub osoba przez niego upoważniona;
- Przedstawiciele partnerów społeczno-gospodarczych działających na obszarze AJ, reprezentujących m.in. społeczeństwo obywatelskie, podmioty działające na rzecz praw podstawowych, praw osób ze specjalnymi potrzebami, równości płci i niedyskryminacji.
Skład Rady ZIT AJ został powołany na mocy Porozumienia ZIT AJ uchwałą nr 1/2023 KS ZIT AJ z dnia 30 stycznia 2023 r. spośród członków Zespołu ds. przygotowania Strategii ZIT AJ na lata 2021-2029. Zgłoszenia chęci przystąpienia do Zespołu dokonywane były za pośrednictwem formularza zgłoszeń, który został umieszczony wraz z zaproszeniem na stronie internetowej Wydziału ZIT AJ podczas otwartego naboru do Zespołu oraz w formie zaproszeń skierowanych do organizacji/instytucji z obszaru ZIT AJ. Radę ZIT AJ tworzą: Starosta Powiatu Lwóweckiego, Starosta Powiatu Złotoryjskiego, przedstawiciel Fundacji Ditero, przedstawiciel Karkonoskiej Lokalnej Organizacji Turystycznej, przedstawiciel Fundacji Tradycji Sudeckich, przedstawiciel Lokalnej Grupy Działania Partnerstwo Ducha Gór oraz przedstawiciel Fundacji Obrazy Bez Granic.
Najważniejsze zadania Rady ZIT AJ to:
- opiniowanie projektu Strategii ZIT AJ oraz jej aktualizacji;
- opiniowanie rocznych informacji sprawozdawczych z realizacji ZIT AJ;
- wydawanie opinii w sprawach związanych z wdrażaniem Strategii ZIT AJ.
Instytucją reprezentującą ZIT AJ wykonującą funkcje administracyjne związane z wdrażaniem Strategii ZIT AJ jest Wydział Zarządzania Zintegrowanymi Inwestycjami Terytorialnymi Aglomeracji Jeleniogórskiej funkcjonujący w strukturach Urzędu Miasta Jelenia Góra.
Obszar wsparcia Strategii ZIT AJ na lata 2021-2029
Zasięg terytorialny ZIT AJ został określony jako Jeleniogórski Obszar Funkcjonalny w Uchwale Nr 6140/VI/22 Zarządu Województwa Dolnośląskiego z dnia 14 listopada 2022 r. w sprawie przyjęcia projektu propozycji wyznaczenia miejskich obszarów funkcjonalnych celem realizacji podejścia terytorialnego w ramach projektu programu Fundusze Europejskie dla Dolnego Śląska 2021-2027. Następnie na mocy Uchwały Nr 6945/VI/23 Zarządu Województwa Dolnośląskiego z dnia 22 maja 2023 r. w sprawie przyjęcia wyznaczonych obszarów celem realizacji podejścia terytorialnego w ramach programu Fundusze Europejskie dla Dolnego Śląska 2021-2027 obszar JOF został wyznaczony do wdrażania instrumentu zintegrowanych inwestycji terytorialnych w ramach programu regionalnego. Obszar ZIT AJ określony w Uchwale jest tożsamy z obszarem wskazanym w Deklaracji o współpracy w ramach ZIT Aglomeracji Jeleniogórskiej w perspektywie finansowej UE na lata 2021-2027 z dnia 6 marca 2020 r. podpisanej przez przedstawicieli JST zainteresowanych realizacją instrumentu ZIT AJ.
Zasięg terytorialny AJ zgodnie z Porozumieniem ZIT AJ
W stosunku do wcześniej obowiązującego Porozumienia ZIT AJ w okresie wdrażania perspektywy budżetowej UE 2014-2020 obszar objęty instrumentem ZIT AJ powiększył się o 8 nowych gmin, z 18 gmin do łącznej liczby 26 gmin Członków Porozumienia. Obecnie AJ tworzy 7 gmin miejskich, 9 gmin miejsko-wiejskich, 9 gmin wiejskich oraz miasto na prawach powiatu – miasto rdzeń obszaru funkcjonalnego: Jelenia Góra.
| Wyszczególnienie | Jednostki samorządu terytorialnego |
|---|---|
| Gmina miejska | Karpacz Kowary Piechowice Szklarska Poręba Świeradów -Zdrój Wojcieszów Złotoryja |
| Gmina miejsko-wiejska | Bolków Gryfów Śląski Leśna Lubomierz Lwówek Śląski Mirsk Olszyna Wleń Świerzawa |
| Gmina wiejska | Janowice Wielkie Jeżów Sudecki Marciszów Mysłakowice Podgórzyn Stara Kamienica Pielgrzymka Zagrodno Złotoryja |
| Miasto na prawach powiatu | Jelenia Góra |
Powierzchnia AJ zajmuje 2 430 km2, co stanowi 12,18% powierzchni województwa dolnośląskiego.
ZIT AJ działa w oparciu o Strategię ZIT AJ
Strategia ZIT AJ została przyjęta przez Komitet Sterujący i zaakceptowana przez Prezydenta Miasta Jelenia Góra 30 października 2023 r.
Następnie w dniu 5 grudnia została pozytywnie zaopiniowana przez Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej oraz w dniu 18 grudnia przez Zarząd Województwa Dolnośląskiego.
Celem głównym Strategii ZIT Aglomeracji Jeleniogórskiej jest ” Pogłębianie integracji obszaru AJ w spójny organizm wzmacniający swoją konkurencyjność poprzez rozwój dostępności komunikacyjnej, innowacyjnej i zrównoważonej gospodarki oraz potencjału społecznego, turystycznego, przyrodniczego i kulturowego, dla poprawy jakości życia mieszkańców”.
Biorąc pod uwagę powyższe założenie w Strategii ZIT AJ zidentyfikowano trzy wzajemnie ze sobą powiązane cele operacyjne:
- rozwijanie zrównoważonej gospodarki AJ;
- integracja obszaru AJ w sferze infrastruktury i środowiska;
- wzmocnienie potencjału społecznego, turystycznego, przyrodniczego i kulturowego AJ.
Struktura układu Celów szczegółowych ZIT AJ i Działań ZIT AJ.
| Cel strategiczny | Cel operacyjny | Działania |
|---|---|---|
| Pogłębianie integracji obszaru AJ w spójny organizm wzmacniający swoją konkurencyjność poprzez rozwój dostępności komunikacyjnej, innowacyjnej i zrównoważonej gospodarki oraz potencjału społecznego, turystycznego, przyrodniczego i kulturowego, dla poprawy jakości życia mieszkańców. | Cel operacyjny 1: Rozwijanie zrównoważonej gospodarki AJ | Działanie 1.1: Wzmacnianie konkurencyjności gospodarki AJ |
| Cel operacyjny 2: Integracja obszaru AJ w sferze infrastruktury i środowiska | Działanie 2.1: Racjonalizacja gospodarki komunalno-bytowej na obszarze AJ | |
| Działanie 2.2: Zapewnienie spójnego, zrównoważonego systemu komunikacyjnego AJ | ||
| Działanie 2.3: Poprawa oddziaływania AJ na środowisko i zwiększenie odporności AJ na skutki zmian klimatycznych | ||
| Cel operacyjny 3: Wzmocnienie potencjału społecznego, turystycznego, przyrodniczego i kulturowego AJ | Działanie 3.1: Zwiększenie atrakcyjności AJ jako miejsca zamieszkania, pracy i wypoczynku | |
| Działanie 3.2: Zwiększenie aktywności mieszkańców AJ w sferze społecznej i edukacyjnej |